Mirzo Ulug`bek nomidagi O`zbekiston Milliy universiteti nafaqat O`zbekistonda, balki Markaziy Osiyoda birinchi va yetakchi oliy ta`lim muassasasi hisoblanadi: 15 ta fakultet, 80 ta kafedra, 16 ta qo‘shma ta’lim dasturi, Bitiruvchilar soni 200 000+

O‘zbek tilshunosligi kafedrasi

Qurbanova Muhabbat - Kafedra mudiri

 100174 Toshkent shahar Olmazor tumani, Universitet ko’chasi 4-uy

 Chorshanba-Juma, 15:00 – 17:00

e-mail:


Bugungi kunda  Jurnalistika fakulteti tarkibidagi O‘zbek tilshunosligi kafedrasi 1991-2016 yillarda, ya’ni mustaqillikning 25 yili davomida O‘zbek filologiyasi fakulteti tarkibida bo‘lgan. O‘zbek tilshunosligi (kaf. mudiri prof. K.Nazarov, Yo.Tojiev, R.Sayfullaeva, prof. M.Qurbonova), Umumiy tilshunoslik (kaf. mudiri prof. Sh.Raxmatullaev, dotsent M.Qodirov, A.Juraev, X.Dadaboev, dotsent B.Abdushukurov), Fakultetlararo o‘zbek tili va turkologiya (kaf. mudiri I.Qo‘chqortoev, dotsent A.Rafiev, X.Qahhorova) kabi 3 kafedra tilshunoslik fanlaridan ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlar olib borgan. Ayub G‘ulomov o‘zbek tilshunosligining poydevorini yaratdi. O‘zbekistonda yirik tilshunoslik maktabini barpo etdi. Respublikamizdagi qator oliy o‘quv yurtlarida, nufuzli ilmiy tekshirish institutlari va boshqa ilmiy markazlarida, ana shu maqtab vakillari, olimning shogirdlari o‘zbek tilshunosligining sardorlari sifatida ijod qilmoqdalar.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 11 maydagi “O‘zbekiston Milliy universiteti faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2527-sonli qarorining ilovasiga asosan O‘zbek tili va nutq madaniyati kafedrasi tashkil etildi. Kafedra universitetning 10 ta fakultetida bakalavriatning 36  yo‘nalishi va magistraturaning 67ta mutaxassisligi bo‘yicha talabalarga o‘zbek, rus tillari hamda nutq madaniyati fanlaridan saboq berib keldi. Kafedrani 2016 yilning sentyabr oyidan f.f.n. dos. M.T.Abduraxmanova  boshqardi. 2017 yil sentyabr oyidan kafedra “O‘zbek va rus tillari” kafedrasi deb qayta nomlandi. 2018 yildan keyin O‘zbek filologiyasi kafedrasi qayta tiklandi, Filologiya tillarni o‘qitish (o‘zbek tili) kechki, sirtqi yo‘nalishi, Lingvistika (o‘zbek tili) va Kompyuter lingvistikasi mutaxassisliklari, 10.00.11 – Til nazariyasi va kompyuter lingvistikasi, 10.00.01 – O‘zbek tili ixtisosligi ochildi.

2019-yil noyabr oyidan O‘zbek tilshunosligi kafedrasi alohida kafedra sifatida faoliyat yurityapti. Hozirgi kunda kafedra mudiri professor Kurbanova Muhabbat boshchiligida kafedrada 23 ta asosiy va 7 ta o‘rindosh professor-o‘qituvchilar dars berib kelishmoqda.

Kafedra o‘z tarixi davrida bir necha kitoblarni chop ettirdi. Professor Yo.Tojievning “O‘zbek tilida affiksal sinonimiya”  (fe’l yasalishi,fe’l yasovchilar, fe’l shakllari hosil qiluvchilar 1992), “O‘zbek tili morfemikasi” (1992), “O‘zbek tili grammatikasi” 1999), “O‘zbek nutqi madaniyati va uslubiyat asoslari” (Darslik, hammualliflikda 1994, 2006),

Professor R.Sayfullaeva... «Hozirgi o‘zbek adabiy tili” (R.Sayfullaeva va b.), professor M.Qurbonovaning “Zamonaviy morfologiya” (jamoa bilan hamkorlikda) 2009, “O‘zbek dialektologiyasi” ,  “Kompyuter lingvistikasi” (A.Po‘latov), “Xorijiy sotsiolingvistika” ( H.Dadaboev, Sh.Usmonova), “Turkiy tillarning etimologik lug‘ati” (Sh.Rahmatullaev), “Hozirgi adabiy o‘zbek tili” (Sh.Rahmatullaev),  “Ona tili o‘qitish metodikasi” (M.Qodirov va b.), “Tilshunoslik nazariyasi” (Z.Xolmanova, 2019), “O‘zbek tili” (M.Abdurahmanova va b.2018 ), “Hozirgi o‘zbek tili” (R.Sayfullaeva va boshqalar. 2010), “Hozirgi o‘zbek tili” (R.Sayfullaeva va boshqalar. 2021)   darslik va  o‘quv qo‘llanmalari yaratilgan oliy ta’lim tizimida faol qo‘llanilmoqda.

O‘zbek tilshunosligi kafedrasi professor o‘qituvchilari filologiya sohasidagi jahonning yetakchi ilmiy maktablari bilan aloqa o‘rnatgan,  Anqara universiteti (Turkiya), Baku-Slavyan universiteti Gumilev nomidagi Yevrosiyo universiteti va Al Farobiy nomidagi Milliy universiteti va boshqa ilmiy markazlar bilan hamkorlikda ilmiy va pedagogik ishlar olib borilmoqda. Ular natijasida bir necha xalqaro ilmiy konferensiyalar o‘tkazilmoqda, qo‘shma dasturlar asosida til va adabiyot bilimlari o‘qitilmoqda.

Bino manzili: O‘zMU 1-bino 1-qavat 104-xona O‘zbek tilshunosligi kafedrasi


Kafedrada o‘qitiladigan fanlar

Fan nomiFan hakida qisqacha ma’lumot
1Hozirgi o‘zbek tiliXozirgi o‘zbek adabiy tilining sathlari, til birliklarining struktur-semantik, funksional xususiyatlari, fonetika va fonologiya munosabati, nutqning og‘zaki va yozma shakllari, turg‘un birikmalarning xususiyatlari yoritilgan.
2O‘zbek tili o‘qitish metodikasiO‘zbek  tili va adabiyot o‘qitish metodikasining predmeti, vazifalarini yoritish, fan doirasida o‘rganiladigan asosiy masalalarning mazmun-mundarijasini belgilash, fanning  ijtimoiy fanlar bilan bog‘liqligi, shakllanish jarayoni, taraqqiyoti, o‘qituvchi va o‘quvchi  munosabati, mazkur munosabatni zamonaviy ta’lim standartlari asosida tahlil qilish. O‘zbek  tili va adabiyot  darslari jarayonida o‘quvchilarga fan doirasida bilim berish, badiiy va ilmiy adabiyotlar mutolaasiga yo‘naltirish, yozma va og‘zaki nutqiy kompetensiyasini shakllantirish.
3O‘zbek tili tarixi«O‘zbek tili tarixi» fani o‘zbek tilining bir necha yuz yillik shakllanish va taraqqiy etish dinamikasini kuzatish, davrlar osha yetib kelgan qo‘lyozma manbalar va ularning mavjud nashrlaridagi ashyoviy materiallarga suyangan holda fonetik, morfologik, leksik hamda sintaktik xususiyatlari haqida bilim berish vazifasini bajaradi. Fanni o‘qitishdan maqsad – tarixiy tilshunoslikning nazariy va amaliy masalalarini tahlil qilish, o‘zbek tili tarixini davrlashtirish masalasiga munosabat bildirish, eski turkiy adabiy til va uning yodgorliklarini tavsiflash, eski o‘zbek adabiy tili va shu tilda bitilgan yozma manbalarni tahlil qilish, o‘zbek tilining fonetik, leksik, grammatik taraqqiyotiga doir ma’lumotlarni umumlashtirish, o‘zbek adabiy tilining shakllanish va rivojlanish bosqichlarini tahlil qilish, o‘zbek adabiy tilining qardosh turkiy tillar bilan munosabatini faktik material asosida yoritish ilmiy-nazariy ma’lumot berishdan iborat.
4Tilshunoslik nazariyasi va umumiy tilshunoslikTilshunoslik sohasining predmeti, vazifalari, tilning ijtimoiy tabiati, shakllanish jarayoni, taraqqiyoti, til va jamiyat, til va tafakkur munosabati, til-lison-nutq munosabati yoritilgan.
5O‘zbek dialektologiyasiO‘zbek dialektologiyasi fani doirasidagi asosiy masalalarni, dialektal ushunchalarni,  o‘zbek dialektologiyasi nazariy asoslari, amaliy jihatlari, transkripsiya, lingvistik xarita haqida bilim  berish, ulardan amalda foydalanish ko‘nikma hamda malakasini shakllantirishdan iborat. O‘zbek dialektologiyasining fan sifatidagi xususiyatlari, «dialekt», «lahja», «sheva» terminlarining mazmun-mohiyati, umumxalq tilining tarkibiy qismi, lahja va shevalarning tarqalish hududi, o‘zbek lahjalari, shevalariga  xos xususiyatlar, shevalar tasnifi, fonetik, leksik hamda grammatik o‘ziga xosliklari haqida tasavvur paydo qilish.
6Tilshunoslikka kirishTilshunoslik sohasining predmeti, vazifalari, tilning ijtimoiy tabiati, shakllanish jarayoni, taraqqiyoti, til va jamiyat, til va tafakkur munosabati, til-lison-nutq munosabati yoritilgan.
7Turk tilitilning funksional tasniflari, til va jamiyatning o‘zaro bog‘likligi
8SotsiolingvistikaTilning ijtimoiy tabiati, til va jamiyatning o‘zaro bog‘likligi, lisoniy vaziyatlar, tilning funksional tasniflari, sotsiolingvistikada savodxonlik masalalari yoritilgan.
9Kompyuter lingvistikasiKompyuter lingvistikasini  o‘zlashtirish Zamonaviy dasturlar yordamida OAV texnika va texnologiyalaridan foydalanish.internetda ishlash    va uni amalda qo‘llash
10Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasiTilshunoslik sohasining predmeti, vazifalari, tilning ijtimoiy tabiati, shakllanish jarayoni, taraqqiyoti, til va jamiyat, til va tafakkur munosabati, til-lison-nutq munosabati yoritilgan.
11O‘zbek tiliO‘quv va ilmiy, kasbiy, ijtimoiy-madaniy sohalarida o‘zaro fikr almashinuvini shakllantirish,o‘zbek va rus tillarini chuqurroq o‘rganish.

Magistratura

Fan nomiFan hakida qisqacha ma’lumot
1Korpus lingvistikasiFanni o‘qitishdan maqsad –  korpus, korpusning o‘ziga xos xususiyatlari, uning ijtimoiy, leksikologik, ta’limiy va boshqa sohalardagi ahamiyatini anglatish, korpus lingvistikasi tarixi, korpus turlari, korpuslarning lingvistik qimmatini tushuntirish, o‘zbek tili milliy korpusini yaratishning lingvistik asoslarini tahlil etish va talabada Milliy korpusni yaratish malakasini shakllantirish.
2Lingvokulturologiya«Lingvokulturologiya» fanini o‘qitishdan maqsad – magistrant-talabalarni etnik madaniyatning  dunyoqarashi va shaklini ifodalovchi universal vosita bo‘lgan til bilan tanishtirish, ularda til va madaniyat munosabati, hozirgi o‘zbek tilshunosligi, uning bo‘limlari haqida bilim ko‘nikmalarini shakllantirishda lingvokulturologik aspektda yondashish, fonetika, leksikologiya, morfologiya, sintaksis  bo‘limlari predmetida til va madaniyat munosabatlarining aks etish darajasini tahlil qilish  salohiyatini shakllantirishdan iborat.
3Psixolingvistikamagistrantlarga  nutq faoliyati zamiridagi  jarayonlarni, xususan,  nutq hosil qilish, nutqni qabul qilish, kodlash va dekodlash, til qobiliyati, tilni egallash, kommunikatsiya, shuningdek, individ ruhiyatida kechayotgan psixik hodisalarning nutqdagi ifodasini psixologik va lingvistik nuqtayi nazardan tadqiq qilishdan iborat.
4Mashinali tarjimon texnologiyalariFanni o‘qitishdan maqsad – «Mashina tarjimasi» fanida zamonaviy mashina tarjimasi, mashina tarjimasining paydo bo‘lishi va rivojlanishi, mashina tarjimasi tizimida analiz va sintezni ta’minlovchi formal operatsiyalarning berilishi, mashina tarjimasi strategiyasi, avtomatlashgan va yarimavtomatlashgan tarjima tizimi, mashina tarjimasining foydalanish sohasi, uning amaliy ahamiyati va dolzarbligi, mashina tarjimasining lingvistik muammolari, tarjima yordamida leksik ekvivalentlarni tanlash usullari va polisemiya, morfologik va atoqli otlarni tarjima qilishdagi muammolari, terminlarni tarjima qilish, ilovalarni tarjima qilish kabi tushunchalar va ularga oid bo‘lgan masalalar ko‘riladi.
5Pragmalingvistikalisoniy imkoniyatlarning nutqiy voqelanishida vaziyat va shaxs omili masalalarini tadqiq qiluvchi hamda ona tilidan foydalanish samaradorligini oshirishning nazariy masalalari yuzasidan bahs qiluvchi pragmalingvistika muammolari haqida bilim olishlariga erishish hamda turli matnlarni lingvopragmatik tahlil etish va o‘rgatishdan iborat.
6Tabiiy tillar jarayoni uchun statistik metodlarbo‘lajak mutaxassisning kasb sohasida egallashi lozim bo‘lgan tabiiy tillar jarayoni uchun statistik metodlarni o‘rganish haqida ma’lumot berish, unga turli xil yondashuvlarning afzalliklari va kamchiliklarini tushuntirish, turli xil yondashuvlardan foydalanadigan bir nechta pog‘onalarini o‘rganish hamda amalda qo‘llash uchun ko‘nikma va malakalarni shakllantirish hamda rivojlantirishdan iborat.

Tadqiqotchilar va ilmiy ishlar

Tadqiqotchi Professor- o‘kituvchining F.I.ShIlmiy darajasi, unvoniDissertatsiya ishi mavzusi
1Qurbonova Muhabbat MatyakubovnaF.f.d.,profO‘zbek tilshunosligida formal-funksional yo‘nalish va sodda gap qurilishining talqini
2Sayfullaeva Ra’no RaupovnaF.f.d.,profHozirgi o‘zbek tilida qo‘shma gaplarning formal-funksional talqini
3Abduraxmanova Muqaddas TursunalievnaF.f.n.,dotsentO‘zbek va turk tillarida ot kategoriyalarining qiyosiy tadqiqi. Turkiy tillar.
4Keldiyorova Gulchehra SaydievnaF.f.n.,dotsentO‘zbek badiiy nutqida antiteza
5Alavutdinova Nodira GanievnaP.f.nOna tili darslarida mustaqil fikrlash ko‘nikmasini shakllantirish metodikasi(5-sinf misolida)
6Ubaydullaev Alisher AbdusalomovichF.f.n., v.b.dos."Lug‘ati turkiy"ning leksikografik tadqiqi
7Fattaxova Dilorom AbduraxmanovnaP.f.nMetodika obucheniya sredstvam rechevoy vыrazitelnosti uzbekskogo yazыka russkoyazыchnыx studentov yazыkovыx vuzov
8Bekmuxamedova Nargiz Islamovnao‘qituvchiReklama matnlarining sotsiopragmatik hususiyatlari
9Inogamova Nargiza Shavkatovnao‘qituvchiIqbol Mirzo asarlarining lingvopoetik tahlili
10Xalmuxamedova Umida Rasulovnao‘qituvchiO‘zbek tilli guruh talabalari nutqini o‘stirish omillari
11Isroilova Saodat Turopovnao‘qituvchi"Ko‘k" leksemasi semantikasi va tezaurusi
12Topildieva Feruza Rahimjonovnao‘qituvchiFarida Afro‘z ijodida lingvokulturologik xususiyatlar
13Yulbarsov Ochilbek Obidjon o‘g‘lio‘qituvchiHuquq sohasi tezaurusini yaratishning lingvistik tamoyillari
14Aliev Faxodbek Mirzoulug‘bek o‘g‘lio‘qituvchiNavoiyning nasriy asarlarida Qur’on oyatlari va hadislarning berilishi
15Xomidova Mahfuzaxon Farhodjon qizio‘qituvchiO‘zbek tili. Badiiy matn persepsiyasida intertekstuallik(PhD)
16Abduraxmonova Nilufar Zaynobiddin qizif.f.f.d.(PhD), dotsentInglizcha matnlarni o‘zbek tiliga tarjima qilish dasturining lingvistik ta’minoti 
17Nasrieva Dilnoza Muhiddinovnao‘qituvchiIsajon Sulton asarlari lingvopoetikasi
18Qobilova Nargiza Eshimovnao‘qituvchiBadiiy matnda abzasning pragmalingvistik xususiyati
19Baxodirova Shaxlo Baxodirovnao‘qituvchiOg‘zaki nutqni shakllantirishning psixolingvistik asoslari
20Xo‘jamqulova Maxbuba Bobonazarovnao‘qituvchiSodda gapda kommunikatsiya va pragmatika munosabati
21Abdusagatova Firuza Xamidovnao‘qituvchiO‘zbekiston radiosida mustaqillik yillarida milliy qadriyatlar masalasining yoritilishi
22Rasulov Namoz Murodulloevicho‘qituvchiO‘zbek tili evfemizmlarida olam lisoniy manzarasining aks etishi
23Tairov Zair TairovichF.f.n., dotsent.,profO‘zbek tilida pragmatik semalarning hosil bo‘lishi va ularda sub’ektiv munosabatlarning yuzaga chiqishi

Mahalliy va xorijiy hamkorlik

Joriy yilda Universitet reytingini oshirish maqsadida barcha kafedralar tomonidan ko‘plab xorijlik professor-o‘qituvchilar o‘quv jarayoniga jalb etildi va bu jarayon hanuz davom etmoqda. O‘zbek tilshunosligi kafedrasi Turkiya davlati Anqara  universiteti professori  Aynur O‘z O‘zjon, Turkiya davlati Niyda Xolisdemir universiteti  professori  Hikmat Korash, Turkiya davlati Bartin universiteti professori Zilola Xudoybergenova, Baku Slavyan universiteti professori Nurida Navro‘zova, Turkiya davlati Firat  universiteti professori Erjan Alkaya, L.N.Gumilev nomidagi Yevroosiyo milliy universiteti professori Qarlig‘ash Sarakenova, Al-Farobiy nomidagi Qozoq Milliy universiteti professori Raushangul Avakovalarning soatbay asosida kafedrada o‘tiladigan fanlar bo‘yicha ma’ruza darslarini olib bormoqda. Federal 300 talikka kiritilgan Qozon Davlat universiteti professori Gayrat Samiullinni chaqirishni rejalashtirganmiz. Bu universitetlardan Baku Slavyan universiteti,  Turkiya davlati Firat  universiteti , L.N.Gumilev nomidagi Yevroosiyo milliy universiteti professori Qarlig‘ash Sarakenova , Al-Farobiy nomidagi Qozoq Milliy universitetlari bilan Memorandum imzolangan.

Universitetning milliy reytingini oshirish uchun kafedramiz jamoasi hamda xamkor universitetlar doirasida xalqaro ilmiy konferensiyalar o‘tkazilmoqda. O‘zbek tilshunosligi kafedrasi tomonidan avgust oyida “Ta’lim jarayonida nutqiy kompetensiyalarni shakllantirish masalalari” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazildi.


Kafedra tarkibi

Familiya ismi sharifiElektron pochta
 Qurbonova Muhabbat Matyakubovnaqurbonova2007@mail.ru
 Sayfullaeva Ra’no Raupovnar.sayfullayeva@nuu.uz
 Abduraxmanova Muqaddas TursunalievnaMPARFI2005@yandex.ru
 Keldiyorova Gulchehra Saydievnan.keldiyorova@nuu.uz
 Alavutdinova Nodira Ganievnan.alavutdinova@nuu.uz
 Ubaydullaev Alisher Abdusalomovicha.ubaydullayev@nuu.uz
 Fattaxova Dilorom Abduraxmanovnad.fattoxova@nuu.uz
 Bekmuxamedova Nargiz Islamovnan.bekmuxamedova@nuu.uz
 Inogamova Nargiza ShavkatovnaInagamova74@gmail.com
 Xalmuxamedova Umida Rasulovnau.xalmuxamedova@nuu.uz
 Isroilova Saodat Turopovnaisrailovasaodat64@gmail.com
 Topildieva Feruza Rahimjonovnan.topildiyeva@nuu.uz
 Yulbarsov Ochilbek Obidjon o‘g‘liuzochilbek91@gmail.com
 Aliev Faxodbek Mirzoulug‘bek o‘g‘lifarhod.aliyev94@mail.ru
 Xomidova Mahfuzaxon Farhodjon qizimahfuzaxon.xomidova@mail.ru
 Abduraxmonova Nilufar Zaynobiddin qiziabdurahmonova.1987@mail.ru
 Nasrieva Dilnoza Muhiddinovnadelmik1979@gmail.com
 Qobilova Nargiza Eshimovnan.qobilobva@nuu.uz
 Baxodirova Shaxlo BaxodirovnaShaxlo.bakhodirova@mail.ru
 Xujamqulova Maxbuba Bobonazarovnam.xujamqulova@nuu.uz
 Abdusagatova Firuza Xamidovnafiruza.10@mail.ru
 Rasulov Namoz Murodulloevichrasulovnamoz89@gmail.com
 Tohirov Zohir Tohirovichn.tohirov@nuu.uz

To‘garaklar

“Turk tili” juma 12:00-13:00 M.Alkaya,   “Turk tili” seshanba 12:00-14:00 K.Mamatov, “Lingvistika” N.Abdurahmonova, Q.Qobilova