Xorijiy filologiya fakulteti tarkibida 2002 yilgacha «Tarjima nazariyasi va amaliyoti» kafedrasi mavjud bo’lgan. «Tarjima nazariyasi va amaliyoti» kafedrasiga uning asoschisi, O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan fan arbobi, prof. G’.T.Salomov umrining oxirigacha mudirlik qilgan. G’.T.Salomov boshqargan kafedra o’z sohasida sobiq ittifoq hududida ochilgan birinchi kafedra edi.
    2002 yil kafedra nomi o’zgarib, kafedraga «Ingliz tilshunosligi va tarjima nazariyasi» nomi berildi.
    Keyinchalik kafedra «Tarjima nazariyasi va qiyosiy tilshunoslik», «Qiyosiy tilshunoslik» deb nomlandi. Hozirda kafedra «Tarjima nazariyasi va qiyosiy tilshunoslik» kafedrasi deb ataladi.
    «Ingliz tilshunosligi va tarjima nazariyasi» kafedrasiga dosent G’.X.Salimov, prof. A.A.Abduazizov, katta o’qituvchilar o.M.Xoshimova, M.I.Valieva, E.Z.Salaxova f.f.n., dosent D.K.To’rabekova, f.f.n., dos. Ya.Yu.Arustamyanlar rahbarlik qilishgan bo’lsa, keyinchalik «Qiyosiy tilshunoslik» deb nomlangan kafedraga f.f.D, prof. I.A.Siddiqova mudirlik qildi. Hozirda uni f.f.D., dos. N.A.Sadullaeva boshqarmoqda.
    Sadullaeva Nilufar Azimovna 1973 yil Toshkent shahrida tug’ilgan. O’zbekiston Milliy universiteti “Tarjima nazariyasi va qiyosiy tilshunoslik” kafedrasi mudiri, filologiya fanlari doktori, dotsent. 2011 yilda nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgan. 2020 yilda «O‘zbek va ingliz tillarda yigiklikning va yoyiqlikning xosilasi” mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan. Hozirgacha 75 dan ortiq ilmiy maqolalar xorijiy va respublika jurnallari va anjuman materiallari to’plamida chop etilgan, 2 ta monografiya, 2 ta o’quv qo’llanmalari muallifi. Turkiya, Qozog’iston, Ozarbayjon, Rossiya, Janubiy Koreyada o’tkazilgan xalqaro ilmiy anjumanlar ishtirokchisi va tashkilotchisi. UNICAC ERASMUS+ loyihasining koordinatori.
    2021 o’quv yilda kafedra nomi qayta «Tarjima nazariyasi va qiyosiy tilshunoslik» o’zgardi va kafedradagi «Xorijiy til va adabiyot» yo’nalishi mustaqil kafedra sifatida tashkil etildi. Xozirgi kunda kafedraning bakalavr yo’nalishida “5120200 – Tarjima nazariyasi va amaliyoti” va magistratura mutaxasislik «5A120201 – qiyosiy tilshunoslik, lingvistik tarjimashunoslik» mavjud.
    Tarjima nazariyasi va qiyosiy tilshunoslik kafedrasi 10.00.06 – qiyosiy adabiyotshunoslik, chog’ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik ixtisosligi bo’yicha kafedraning o’ttiz yillik tarixi mobaynida etuk olimlar etishib chiqgan. O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan fan arbobi, filologiya fanlari doktori professor Abduazizov A.A. o’n ikkita PhD va ikkita DSc A.G.Sheremeteva va N.Otajonovlarga ilmiy raxbarlik qilganlar, filologiya fanlari doktori professor Siddiqova I.A. oltita PhD ilmiy raxbarlik qilganlar.
    10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog’ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik ixtisosligi bo’yicha PhD va DSc darajasini olish uchun doktorant, tayanch doktorani, mustaqil izlanuvchilar doktorlik dissertasiyasi ustida ish olib borishyapti va f.f.D. Siddiqova I.A., f.f.D.Sadullaeva N.I., dos.Arustamyan Ya.N., dos.Agzamova D.B., X.N Tuxlievalar ilmiy maslaxatchi sifatida faoliyat ko’rsatishyapti.
    Tarjima nazariyasi va qiyosiy tilshunoslik kafedrasi turli grant va loyhalarda qatnashib keladi:
    «UNICAC – O’rta Osiyo va Xitoy universitetlari orasida bilim ayirboshlash bo’yicha hamkorlik» Erasmus+ loyihasi. Loyxa koordinatori – Sadullaeva N.A.
    PZ-201709134 – «filologiya yo’nalishi bo’yicha ingliz tili o’rganish baholash sifatining shakl va tamoyillariga zamonaviy yondashuv» amaliy loyiha rahbari: Arustamyan ya.Yu., a’zolari: Sadullaeva N.A., Xasanova N.
    «Key Action 1-Mobility for learners and staff-Higher education student and staff mobility» Erasmus+ loyihasi a’zosi: Sadullaeva N.A.
    «CLASS – Development of the module based course on Computational Linguistics» Erasmus+ loyihasi a’zosi: Sadullaeva N.A.
    Tarjima nazariyasi va qiyosiy tilshunoslik kafedrasi xalqaro universitetlar bilan hamkorlik faoliyatini olib boradi. London Metropoliten universiteti, Norvich til o’qitish instituti, Kaliforniya Fullerton universiteti, Moskva davlat universiteti, Moskva davlat lingvistika universiteti, Najmitdin Erbakan universiteti va Sivas Jumxuriet universiteti (Turkiya) bilan shartnomalar tuzilgan.
    Shu jumladan kafedra korporativ hamkorlikda Toshkent kimyo-texnologiya instituti qoshidagi Chirchiq akademik lisei, O’zMU qoshidagi 2-son akademik lisey, Toshkent davlat sharqshunoslik instituti «tarjima nazariyasi va amaliyoti» kafedrasi, Oliy xarbiy bojxona instituti «Davlat va xorijiy tillar» kafedrasi bilan hamkorlik qilinadi.
    Kafedrada «yosh tarjimon», «yosh lingvist» va «Speaking club» to’garaklari tashkil qilingan. Yillar mobaynida prfessor-o’qituvchilar va talabalar tomonidan to’garak faol yuritilib kelinmoqda.
    Bugungi kunda kafedraning ustuvor yo’nalishlari orasida yangi turdagi ilmiy tafakkurni shakllantirishni, umumiy madaniy darajani oshirishni, uzluksizlik g’oyasini amalga oshirishni ta’minlovchi yoshlar bilan ishlash dasturini ishlab chiqish hisoblanadi.